Làm sao xử lý rệp sáp hại cà phê sau vài ngày?

Bạn có bao giờ tự hỏi, tại sao vườn cà phê của mình dù chăm sóc kỹ lưỡng nhưng cà phê vẫn xuất hiện các đốm trắng? Nguyên nhân có thể nằm ở một loài sâu gây hại nguy hiểm là rệp sáp. Đây là kẻ thù của các vườn cà phê, với khả năng tấn công từ rễ đến ngọn, gây ảnh hưởng lớn đến sức khỏe cây và năng suất thu hoạch. Hãy cùng Thủy Sính khám phá phương pháp bảo vệ vườn cà phê của bạn khỏi loài sâu bệnh nguy hiểm này

1. Tìm hiểu về rệp sáp hại cà phê

1.1 Đặc điểm sinh học của rệp sáp

Rệp sáp có tên khoa học là Planococcus kraunhiae là loài côn trùng gây hại phổ biến trên cây cà phê. Chúng có thể xuất hiện quanh năm, đặc biệt phát triển mạnh trong mùa khô và đầu mùa mưa.

Đặc điểm hình thái:

• Rệp sáp cái trưởng thành có hình bầu dục, không cánh, kích thước dài 2,5-5 mm, ngang 1-3 mm. Toàn thân màu hồng, phủ lớp sáp trắng với các tia sáp trắng dài quanh thân.
• Rệp đực nhỏ hơn, dài khoảng 1 mm, màu xám nhạt, có cánh, mắt to đen, râu và chân có nhiều lông ngắn.
• Trứng có hình bầu dục, được đẻ thành ổ tròn, bên ngoài phủ lông tơ trắng. Rệp non mới nở màu hồng nhạt, chưa có sáp, chân phát triển mạnh và hoạt động nhiều

Đặc điểm sinh học:

• Vòng đời của rệp sáp kéo dài từ 26 đến 40 ngày, trong đó giai đoạn trứng từ 5-7 ngày. Mỗi con rệp cái có thể đẻ đến 500 trứng trong mỗi lần sinh sản, khiến sự lây lan của chúng rất nhanh chóng.
• Rệp sáp thường đẻ trứng vào các kẽ lá, chùm nụ, hoa hoặc chùm quả non. Rệp non sau khi nở 2-3 ngày sẽ di chuyển và nhanh chóng tìm nơi sống cố định để chích hút nhựa cây.

1.2 Thời gian xuất hiện bệnh rệp sáp

Rệp sáp thường xuất hiện trong mùa nắng nóng, đặc biệt khi hoa cà phê nở cho đến hết vụ thu hoạch. Thời điểm tấn công cao nhất của chúng là vào mùa khô và đầu mùa mưa, khi chúng hút nhựa và phá hoại các phần non của cây. Đặc biệt, khi vườn có rệp sáp, sự xuất hiện của kiến, rệp vảy xanh và nâu cũng gia tăng, khiến tình trạng của cây thêm trầm trọng.

1.3 Đặc điểm gây hại

• Giai đoạn ký sinh: Rệp sáp tập trung ở phần giữa gốc cây và mặt đất, hoặc tại các khe, rãnh trên rễ nằm dưới mặt đất, đặc biệt là ở rễ non. Chúng chích hút dưỡng chất từ rễ, khiến cây suy yếu nghiêm trọng, nàng úa và có thể chết hoàn toàn khi bị tấn công ở mật độ cao. 
• Giai đoạn trưởng thành: Chúng hút nhựa từ cuống hoa, làm cho trái non chậm phát triển và có thể làm chết cả cành. 

2. Các dấu hiệu nhận biết rệp sáp trên cây cà phê

Rệp sáp là loài côn trùng gây hại phổ biến trên cây cà phê, ảnh hưởng đến năng suất và chất lượng cây trồng. Việc nhận biết sớm các dấu hiệu của rệp sáp giúp người trồng áp dụng biện pháp phòng trừ kịp thời. Dưới đây là một số dấu hiệu nhận biết rệp sáp trên cây cà phê:

Trên lá:

• Mất màu và héo úa: Lá cây bị rệp sáp tấn công thường mất màu xanh, chuyển sang vàng hoặc nâu, và dần héo úa.
• Mảng sáp trắng hoặc nâu: Mặt trên của lá xuất hiện các mảng sáp màu trắng hoặc nâu, do rệp sáp tiết ra.
• Vết sọc đen hoặc nâu: Mặt dưới của lá có thể xuất hiện các vết sọc màu đen hoặc nâu, do chất thải của rệp sáp gây ra.

Trên chồi non và cành:

• Khô héo và rụng: Rệp sáp chích hút nhựa cây, làm chồi non và cành bị khô héo, dẫn đến rụng bông và quả non.
• Lớp nấm bồ hóng: Chất thải của rệp sáp tạo điều kiện cho nấm bồ hóng phát triển, hình thành lớp muội đen trên cành và lá, giảm khả năng quang hợp của cây.

Trên quả:

• Quả non không phát triển: Rệp sáp chích hút nhựa trên chùm quả, làm quả non không phát triển, dẫn đến rụng sớm.
• Nấm muội đen: Khi mật độ rệp cao, nấm muội đen xuất hiện trên chùm quả, cản trở quá trình quang hợp và làm quả khô dần rồi rụng.

Trên rễ:

• Lớp vỏ xốp màu đen: Rễ cây bị rệp sáp tấn công thường có lớp vỏ xốp màu đen do sợi nấm hình thành, dưới lớp vỏ này là rệp sáp.
• Cây sinh trưởng kém: Cây cà phê bị rệp sáp hại rễ thường sinh trưởng và phát triển kém, lá vàng úa từ gốc lên ngọn và rụng dần.

Sự hiện diện của kiến:

• Rệp sáp có mối quan hệ cộng sinh với kiến; kiến bảo vệ và di chuyển rệp sáp đến các vị trí mới trên cây. Do đó, sự xuất hiện nhiều kiến trên cây cà phê có thể là dấu hiệu gián tiếp của rệp sáp.

3. Phương pháp phòng trừ rệp sáp cà phê

3.1 Biện pháp xử lý bằng thuốc hóa học 

• Trường hợp rệp sáp gây hại rễ

Xới đất nhẹ quanh gốc: Sử dụng dụng cụ xới đất để tạo độ thông thoáng quanh gốc cây, giúp rệp sáp dễ dàng bị loại bỏ. Sau đó, dùng vòi phun áp lực nhắm thẳng vào gốc để đẩy rệp sáp ra khỏi vùng rễ.

Rải thuốc trừ kiến quanh gốc cây: Sử dụng 20-30 gram thuốc trừ kiến loại rải gốc, kết hợp với một ít đường hoặc mật ngọt để dẫn dụ kiến vào bẫy, giúp tiêu diệt kiến – loài bảo vệ và hỗ trợ sự phát triển của rệp sáp.

Sử dụng hoạt chất diệt rệp sáp: Áp dụng các loại thuốc có chứa các hoạt chất hiệu quả như Cartap Hydrochloride, Acetamiprid + Buprofezin. Các hoạt chất này có trong các sản phẩm như Ledan 95 SP và KhongRay 54WP của Thủy Sinh pha cùng nước rửa chén hoặc dầu ăn. Bà con cần tuân thủ liều lượng khuyến cáo trên bao bì và thực hiện phun đúng kỹ thuật để đảm bảo an toàn cho cây trồng và sức khỏe người lao động.

Để tiêu diệt hoàn toàn rệp sáp và đảm bảo chúng không quay trở lại, nên phun lại sau 7-10 ngày

• Trường hợp rệp sáp gây hại lá, thân cành

Trước khi phun thuốc, rửa sạch lớp muội và rệp bám trên lá bằng nước áp lực cao, giúp loại bỏ bớt rệp và tăng hiệu quả của thuốc trừ sâu.

Sau đó, bà con sử dụng thuốc đặc trị rệp sáp cà phê chứa hoạt chất Pymetrozine + Dinotefuran (CHESSIN 600WP) kết hợp cùng Cartap và Imidacloprid (ABAGENT 500WP) phun kỹ lên các khu vực mà rệp sáp bám vào, đặc biệt là cuống hoa và cuống quả, nơi rệp thường chích hút.

Theo dõi vườn sau khi phun: Sau khi phun thuốc, bà con nên thường xuyên kiểm tra tình trạng cây. Nếu phát hiện có dấu hiệu rệp sáp trở lại, có thể phun lần 2 sau 5 – 7 ngày hoặc tăng cường thêm các biện pháp phòng ngừa khác để bảo vệ cây lâu dài.

Lưu ý khi sử dụng:

• Đảm bảo thời gian cách ly: Không thu hoạch cà phê ngay sau khi phun thuốc. Thời gian cách ly cần đảm bảo để thuốc không ảnh hưởng đến sức khỏe của người tiêu dùng, thường từ 7-10 ngày
• Phun vào buổi sáng sớm hoặc chiều mát: Tránh phun vào giữa trưa nắng gắt để giảm thiểu việc thuốc bay hơi nhanh hoặc gây sốc cho cây.
• Đeo bảo hộ lao động: Khi phun thuốc, cần đeo găng tay, khẩu trang và trang bị bảo hộ khác để bảo vệ sức khỏe.

3.2 Phương pháp canh tác vườn

Phun phòng: Sử dụng sản phẩm Ledan 95 SP kết hợp với 0,5 lít nước rửa chén hoặc dầu ăn để tạo dung dịch phun phòng. Hỗn hợp này giúp diệt trừ rệp sáp một cách hiệu quả mà không gây hại cho môi trường và cây trồng.

Tỉa cành và tạo tán: Duy trì khoảng cách hợp lý giữa các cây và thường xuyên tỉa cành, tạo tán để vườn thông thoáng, cắt bỏ cành sát đất nhằm giảm nơi trú ẩn của rệp sáp và hạn chế sự lây lan.

Bón phân cân đối: Sử dụng phân bón cân đối, cung cấp đầy đủ dinh dưỡng để tăng sức đề kháng cho cây, giúp cây phát triển khỏe mạnh và ít bị sâu bệnh.

Kiểm soát kiến: Dọn sạch cỏ và rác quanh gốc để hạn chế nơi trú ngụ của kiến, mang rệp sáp lây lan sang các cây khác.

• Rải thuốc trừ kiến quanh gốc cây để tiêu diệt kiến, giảm sự di chuyển của rệp sáp.
• Sử dụng đường hoặc mật ngọt kết hợp với thuốc diệt kiến để dẫn dụ kiến vào bẫy và tiêu diệt. Việc kiểm soát kiến sẽ giúp giảm sự phát tán của rệp sáp trong vườn một cách hiệu quả.

Tưới nước đúng kỹ thuật: Đảm bảo độ ẩm đất phù hợp, tưới nước hợp lý để cây cà phê không bị khô hạn, nhất là trong mùa khô giúp rễ cây phát triển khỏe, hạn chế bị rệp sáp tấn công.

Bảo vệ thiên địch: Khuyến khích sự hiện diện của các loài thiên địch như bọ rùa đỏ, bọ mắt vàng và nhện ăn thịt côn trùng, giúp kiểm soát tự nhiên mật độ rệp sáp

Bài viết đã tổng hợp các thông tin cần thiết về rệp cáp cũng như phương pháp phòng và trị loại côn trùng nguy hiểm này. Hy vọng bài viết đã cung cấp cho bà con các phương pháp hữu ích để kiểm soát rệp sáp một cách hiệu quả, duy trì năng suất và chất lượng cà phê. Nếu bà con cần tư vấn thêm về tình trạng của vườn, hãy liên hệ ngay với Thủy Sính nhé!