Nấm Rhizoctonia là gì? 6 loại bệnh nguy hiểm gây ra cho cây

Bạn có biết nấm Rhizoctonia là một trong những loại nấm gây bệnh phổ biến nhất trong đất trồng? Nếu không kiểm soát kịp thời, nấm Rhizoctonia có thể làm giảm năng suất nghiêm trọng, ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả canh tác. Vậy nấm Rhizoctonia là gì? Cơ chế gây bệnh của nó ra sao? Và làm thế nào để bảo vệ cây trồng khỏi sự tấn công của loại nấm này? Hãy cùng Thủy Sinh tìm hiểu chi tiết trong bài viết dưới đây.

1. Nấm Rhizoctonia là gì?

Nấm Rhizoctonia là một nhóm nấm bệnh phổ biến trong đất, gây hại cho nhiều loại cây trồng quan trọng. Loại nấm này thuộc họ Ceratobasidiaceae, không tạo bào tử hữu tính mà phát triển chủ yếu bằng sợi nấm (mycelium).

Trong nhóm Rhizoctonia, loài Rhizoctonia solani là tác nhân chính gây bệnh trên hơn 500 loại cây trồng, bao gồm lúa, rau màu, cây công nghiệp và cây ăn quả.

1.1 Hình thái và cấu trúc:

• Sợi nấm (mycelium): Ban đầu, sợi nấm có màu trắng, sau chuyển dần sang màu nâu đến nâu đen khi già. Sợi nấm không có vách ngăn rõ ràng và phân nhánh ở góc gần như vuông, đặc điểm này giúp phân biệt Rhizoctonia với các nấm khác.
• Hạch nấm (sclerotia): Rhizoctonia solani hình thành các hạch nấm có kích thước tương đối lớn, đường kính từ 1,1 đến 2,6 mm, màu nâu không đồng đều và có hình dạng tròn. Hạch nấm này giúp nấm tồn tại trong điều kiện bất lợi và là nguồn lây nhiễm cho các vụ mùa sau.

1.2. Đặc điểm sinh sản

Rhizoctonia solani không tạo bào tử trong chu kỳ sống thông thường. Thay vào đó, nấm sinh sản và lan truyền chủ yếu thông qua sợi nấm và hạch nấm. Hạch nấm có thể tồn tại trong đất và tàn dư thực vật nhiều năm, chịu được các điều kiện khắc nghiệt, đóng vai trò quan trọng trong việc bảo tồn và phát tán nấm.

1.3. Điều kiện phát triển

• Nhiệt độ: Nấm phát triển mạnh trong khoảng nhiệt độ từ 15°C đến 25°C.
• Độ ẩm: Rhizoctonia solani ưa thích môi trường ẩm ướt, đặc biệt trong đất có độ ẩm cao và thoát nước kém. Tuy nhiên, nấm không phát triển tốt trong điều kiện ngập úng hoàn toàn.
• pH môi trường: Nấm phát triển tốt trong môi trường có pH từ 5.4–6.7, với pH tối thiểu là 2.5 và tối đa là 7.8

2. Cơ chế gây hại của nấm Rhizoctonia

2.1. Cách thức nấm Rhizoctonia xâm nhập vào cây trồng

Nấm Rhizoctonia là tác nhân gây bệnh nguy hiểm vì nó có thể xâm nhập vào cây trồng qua nhiều con đường khác nhau:

• Qua rễ cây: Khi tiếp xúc với sợi nấm trong đất, rễ cây dễ bị nhiễm bệnh, đặc biệt là rễ non.
• Qua vết thương trên thân, lá: Các vết cắt, tổn thương do côn trùng hoặc điều kiện môi trường khắc nghiệt tạo cơ hội cho nấm xâm nhập.
• Qua tàn dư cây trồng nhiễm bệnh: Nếu không được xử lý, tàn dư từ vụ trước có thể trở thành nguồn lây nhiễm cho vụ mùa mới.

2.2. Quá trình gây bệnh của nấm Rhizoctonia

Sau khi xâm nhập vào cây, nấm phát triển theo các giai đoạn:

• Giai đoạn xâm nhập vào cây chủ: Nấm xâm nhập thông qua các vết thương trên rễ, thân hoặc có khả năng xuyên qua lớp biểu bì của rễ và thân nhờ enzyme phân hủy thành tế bào.
• Giai đoạn tấn công: Sau khi xâm nhập, sợi nấm phát triển mạnh, lan rộng trong mô thực vật, đặc biệt ở vùng rễ, thân và lá. Nấm tiết ra enzyme như cellulase, pectinase để phân hủy thành tế bào thực vật. Quá trình này gây thối nhũn mô (ví dụ: thối rễ, thối cổ rễ) và làm cây mất khả năng hấp thụ nước, dinh dưỡng.

3. Các loại bệnh do nấm Rhizoctonia gây ra trên cây trồng?

Nấm Rhizoctonia gây ra nhiều bệnh nguy hiểm trên cây trồng, ảnh hưởng đến sinh trưởng và năng suất. Dưới đây là một số bệnh phổ biến:

Bệnh thối thân

• Đối tượng: Chủ yếu gặp trên rau màu và cây công nghiệp.
• Triệu chứng: Ban đầu, xuất hiện các vết bệnh màu nâu đen trên thân cây gần mặt đất. Khi bệnh tiến triển, thân cây bị thối nhũn, có thể nứt hoặc mục rỗng bên trong. Cây bị bệnh sinh trưởng kém, dễ đổ ngã và chết sớm..

Bệnh thối rễ

• Đối tượng: Rau màu, cây ăn quả, cây công nghiệp.
• Triệu chứng:  Rễ cây bị thối đen, dễ gãy, không hút được nước và chất dinh dưỡng. Khi bệnh nặng, lá cây vàng úa, cây còi cọc, héo rũ và có thể chết hoàn toàn.

Bệnh đốm lá

• Đối tượng: Rau màu, cây lương thực, cây công nghiệp.
• Triệu chứng: Trên lá xuất hiện các đốm tròn hoặc bầu dục, có màu nâu sẫm, đôi khi có quầng vàng xung quanh. Khi bệnh phát triển mạnh, các đốm bệnh liên kết với nhau làm khô lá, gây rụng lá sớm và ảnh hưởng đến năng suất cây trồng.

Bệnh khô đọt

• Đối tượng: Cây trồng sinh trưởng nhanh, dễ bị stress môi trường.
• Triệu chứng: Phần ngọn của cây có màu nâu, dần dần khô và chết. Nếu không kiểm soát kịp thời, bệnh có thể lan xuống phần thân và lá, khiến cây mất khả năng phát triển.

Bệnh thối cổ rễ

• Đối tượng: Cây non, đặc biệt trong giai đoạn mới gieo trồng.
• Triệu chứng: Phần cổ rễ có vết bệnh màu nâu sẫm, sau đó lan rộng làm cây bị héo rũ và chết. Khi gặp điều kiện ẩm độ cao, nấm có thể phát triển nhanh chóng, khiến cây con chết hàng loạt.

Bệnh cháy lá

• Đối tượng: Rau màu, cây lương thực, cây công nghiệp.
• Triệu chứng: Ban đầu, trên lá xuất hiện các vết bệnh nhỏ có màu nâu hoặc xám, dần dần lan rộng và hợp lại thành mảng lớn, khiến lá bị khô và cháy. Khi bệnh nặng, lá có thể bị rụng sớm, ảnh hưởng đến quá trình quang hợp và sinh trưởng của cây.

4. Biện pháp phòng ngừa nấm Rhizoctonia hiệu quả?

Nấm Rhizoctonia là tác nhân gây bệnh nguy hiểm, có khả năng tồn tại lâu trong đất và lây lan nhanh chóng khi gặp điều kiện thuận lợi. Do đó, việc áp dụng các biện pháp phòng ngừa hợp lý là rất quan trọng để bảo vệ cây trồng và đảm bảo năng suất.

4.1. Kiểm soát mật độ và chế độ tưới nước hợp lý

• Trồng cây với mật độ phù hợp, tránh quá dày khiến độ ẩm trong tán cây cao, tạo môi trường thuận lợi cho nấm phát triển.
• Hạn chế tưới nước quá nhiều, đặc biệt là tưới vào chiều tối vì đất ẩm kéo dài dễ kích thích nấm phát triển.
• Sử dụng hệ thống tưới nhỏ giọt hoặc tưới rãnh thay vì tưới phun sương, giúp giảm nguy cơ lây nhiễm bệnh.

4.2 Xử lý tàn dư thực vật và vệ sinh vườn trồng

• Thu gom tàn dư cây trồng sau mỗi vụ mùa, đặc biệt là những cây đã nhiễm bệnh, để tránh lây lan sang vụ tiếp theo.
• Vệ sinh dụng cụ làm vườn, dao cắt tỉa để loại bỏ mầm bệnh.
• Sử dụng màng phủ nông nghiệp để hạn chế tiếp xúc giữa cây trồng và nguồn bệnh trong đất.

4.3. Sử dụng chế phẩm sinh học và thuốc bảo vệ thực vật

• Chế phẩm sinh học: Dùng nấm đối kháng Trichoderma – Siêu Vi Sinh Humic hoặc các chế phẩm vi sinh có lợi để kiểm soát Rhizoctonia trong đất.
• Thuốc bảo vệ thực vật:
  • Sử dụng RILDZOMIGOL SUPER 68WG – THỦY SÍNH, một sản phẩm chuyên dụng có chứa hai hoạt chất Mancozeb và Metalaxyl-M, giúp tiêu diệt và ngăn chặn sự phát triển của nấm Rhizoctonia.
  • Thuốc có cơ chế tác động kép, vừa bảo vệ cây trồng khỏi nhiễm bệnh vừa tiêu diệt các sợi nấm có trong đất.
  • Sử dụng theo đúng liều lượng khuyến cáo để đạt hiệu quả tốt nhất mà không ảnh hưởng đến môi trường và sức khỏe cây trồng.

4.4. Chọn giống kháng bệnh

• Sử dụng giống cây có khả năng kháng nấm Rhizoctonia giúp giảm nguy cơ mắc bệnh ngay từ đầu.
• Nên chọn hạt giống sạch, đã qua xử lý nấm bệnh trước khi gieo trồng.
• Mua giống từ các nguồn uy tín để đảm bảo chất lượng và sức đề kháng tốt.

4.5. Cải thiện điều kiện đất trồng

• Luân canh cây trồng để hạn chế sự tích tụ của nấm trong đất, đặc biệt là với các cây dễ nhiễm bệnh.
• Cày xới, phơi đất trước khi gieo trồng giúp tiêu diệt mầm bệnh còn tồn tại.
• Tăng cường vi sinh vật có lợi trong đất để cạnh tranh và ức chế sự phát triển của nấm bệnh.
• Thoát nước tốt, tránh tình trạng đất úng nước – điều kiện lý tưởng để Rhizoctonia sinh trưởng.

Nấm Rhizoctonia là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây ra nhiều loại bệnh nguy hiểm trên cây trồng. Nếu không được kiểm soát kịp thời, loại nấm này có thể làm suy yếu cây trồng, giảm năng suất và gây thiệt hại kinh tế đáng kể cho bà con nông dân. Nếu bạn cần tư vấn chi tiết hơn về cách phòng ngừa và điều trị nấm Rhizoctonia, hãy liên hệ ngay với Thủy Sinh để được hỗ trợ tốt nhất. Đội ngũ chuyên gia của chúng tôi luôn sẵn sàng giúp bạn tìm ra giải pháp phù hợp nhất cho từng loại cây trồng, đảm bảo vườn cây luôn phát triển khỏe mạnh.