Tổng hợp từ A – Z về cây sầu riêng – Chưa chắc bạn đã biết

Sầu riêng được mệnh danh là vua của các loài trái cây, vì không chỉ đơn thuần là hương thơm nồng, vị ngọt, béo mà còn là giá trị kinh tế cao mà sầu riêng mang đến cho bà con nông dân. Cùng Thủy Sinh tìm hiểu vì sao loại trái cây này lại mang lại hiệu quả kinh tế đáng kinh ngạc như vậy.

1. Tìm hiểu chung về cây sầu riêng

Sầu riêng là loại cây ăn quả nhiệt đới với tên khoa học là Durian. Bởi vì mùi hương và hương vị đặc trưng nên loại cây này rất phổ biến và có ý nghĩa rất quan trọng cho nền kinh tế đặc biệt là khả năng xuất khẩu của loại cây này.

Nguồn gốc: Sầu riêng bắt nguồn từ Đông Nam Á, đặc biệt là Malaysia và Indonesia. Hiện nay cây sầu riêng được trồng nhiều ở Thái Lan, Malaysia, Inđônêsia, Việt Nam, Mianma, Philippin, Campuchia, Lào, ngoài ra còn trồng ở Ấn Độ, Srilanca, Brunây. Loại cây này đã tồn tại hàng trăm năm và bẳt đầu lan rộng ra nhiều khu vực khác trong đó có phương Tây.

Ở Việt Nam, cây sầu riêng được trồng lần đầu ở Biên Hòa sau đó lan rộng ra các khu vực như: Đông Nam Bộ, Đồng bằng Sông Cửu Long và Tây Nguyên

Tên thường gọi: Sầu riêng.

Tên khoa học: Durio Zibethinus L.; thuộc họ Bombacaceae.

Bạn có biết vì sao sầu riêng lại được ưa chuộng đến vậy? Hãy cùng khám phá những giá trị đặc biệt mà loại quả này mang lại.

1.1 Giá trị dinh dưỡng

Sầu riêng là một loại quả chứa hàm lượng dinh dưỡng cao hơn các loại quả khác như: calo, đường, đạm, chất béo, chất khoáng. Bên cạnh đó, loại quả này còn chứa rất nhiều vi chất như: sắt, photpho, vitamin C và folate, kali và magiê.

Trong 100g sầu riêng sẽ chứa hàm lượng dinh dưỡng như sau:

• Nước: 64,99gr.
• Năng lượng: 147 lượng kcal.
• Chất đạm: 1,27gr.
• Tổng chất béo: 5,33gr.
• Carbohydrate: 27,09gr.
• Chất xơ: 3,8 gram.
• Canxi: 6mg.
• Sắt: 0,43mg.
• Magie: 30mg.
• Phốt pho: 39mg.
• Kali: 436mg.
• Vitamin C và tổng axit ascorbic: 19.700mg.

Hạt sầu riêng chứa 189 calo, 3,1% chất đạm, 0,4% chất béo và các chất khoáng: P, Na, K, Ca, Mg, Fe, vitamin: B1, B2, C… do đó cũng được sử dụng làm thức ăn và làm thuốc bổ dưỡng. Bột hạt sầu riêng được dùng làm chất phụ gia trong chế biến kẹo, mứt…

1.2 Giá trị sử dụng 

Chắc hẳn, bạn thường biết đến sầu được ăn tươi sau khi bóc vỏ. Nhưng sầu riêng còn có nhiều giá trị sử dụng khác như sau:

• Chế biến thành thực phẩm: Các sản phẩm được chế biến từ sầu riêng như: kẹo, bánh, tăng thêm hương vị cho nước giải khát, kem…
• Bàn ghế gỗ: Thân sầu riêng có thể dùng trong xây dựng như làm bàn, ghế, đồ gia dụng.
• Trị bệnh: Lá có thể lấy nấu tắm cho người bị vàng da do gan. Vỏ cây sầu riêng dùng làm nước tắm chữa các bệnh ngoài da như diệt rận, rệp. Vỏ quả sầu riêng còn dùng làm thuốc bổ, chữa đầy hơi, ăn không tiêu, ho do hàn, cảm sốt. Rễ và lá dùng làm thuốc hạ sốt, vàng da do gan. Dùng rễ và lá sầu (10-20 gram), thái nhỏ, phơi khô, sắc với 200ml nước còn 50ml uống hàng ngày.

1.3 Giá trị kinh tế

Nhu cầu tiêu thụ sầu riêng luôn tăng mở ra nhiều cơ hội cho bà con nông dân. Gốc sầu riêng 7 năm tuổi trở lên có khoảng 16 tấn quả/ha. Giá bán trung bình của sầu riêng Thái 80.000-100.000 đồng/kg và sầu riêng Ri6 ở mức 40.000 – 45.000 đồng/kg. Ngoài ra, so với năm 2023 thì giá trị xuất khẩu sầu riêng 2024 tăng 82% so với cùng kỳ năm ngoái, trong đó thị trường Trung Quốc chiếm 92%.

2. Đặc điểm của cây sầu riêng

Ở nội dung này, chúng ta cùng tìm hiểu rõ hơn đặc điểm nhận dạng từng bộ phận của cây sầu riêng để có cái nhìn tổng thể hơn về loại cây ăn quả nhiệt đới được nhiều người ưa chuộng và ưu tiên canh tác hiện nay.

2.1. Rễ cây sầu riêng

Rễ của sầu riêng có hình dạng phân nhánh và kéo dài bao gồm rễ cọc, rễ phụ, rễ cám.

• Rễ cọc: Đâm sâu xuống lòng đất với độc sâu 5m đến 6m.
• Rễ phụ: Mọc ra từ rễ chủ và bao phủ xung quanh cây giúp dễ dàng thu hút nước và các chất dinh dưỡng.
• Rễ tơ, rễ cám: Mọc ra từ rễ chính và rễ bên, có màu trắng, rất nhỏ và mọc thành chùm.

2.2 Hình dáng cây sầu riêng

Sầu riêng là loại cây thân gỗ, mọc thẳng, vỏ thô. Tán cây to và rộng phía dưới, càng lên trên phần ngọn càng nhỏ dần nhìn như hình nón. Nhánh sầu riêng thường mọc ngang, nhất là khi mang quả nặng thì cành thẳng ra.

• Trong điều kiện tự nhiên: Cây sầu riêng có thể cao từ 27 – 40m.
• Trong điều kiện trồng canh tác: Cây có chiều cao trung bình từ 10 – 12m, đường kính cây khoảng 1,2m.

2.3 Hoa cây sầu riêng

Hoa sầu riêng có màu trắng thường mọc thành chùm khoảng 30 hoa với đường kính 5-8 cm. Thời gian nở của hoa trong một chùm sẽ khác nhau thường rơi vào 20 – 30 ngày và khi nở có mùi hương rất mạnh.

Hoa sầu riêng thường có 5 cánh với 5 cụm nhụy hoa gắn với nhau ở phần đế.

2.4 Lá cây sầu riêng

Lá sầu riêng có màu đồng (có lông tơ), khi trưởng thành mặt trên màu xanh đậm. Lá mọc riêng lẻ thuộc loại lá đơn, có phiến lá thuôn dài. Trung bình một năm cây sầu riêng sẽ thay từ 4 – 5 lần ở cây giai đoạn kiến thiết và khoảng 1 – 2 lần trên năm đối với các loại cây trưởng thành

2.5 Quả sầu riêng

Cây sầu riêng có dạng hình cầu, bên ngoài được phủ gai nhọn. Lúc còn non quả sẽ có màu xanh nhưng khi chuyển sẽ chuyển dần sang màu xanh vàng. Thịt sầu riêng ngả màu vàng có vị ngọt ngào, béo ngậy, hơi bùi bùi.

3. Các giống sầu riêng ngon và phổ biến hiện nay

Theo thống kê, trên thị trường hiện nay có khoảng 200 giống sầu riêng, tuy nhiên chỉ có một ít trong số đó được người tiêu dùng Việt Nam ưa chuộng, nổi bật trong số đó là các loại sau:

• Giống sầu riêng Ri 6
• Giống sầu riêng Monthong (Dona) Thái Lan
• Giống sầu riêng Musang King
• Giống sầu riêng 9 Hóa
• Giống sầu riêng chuồng bò
• Giống sầu riêng khổ qua

4. Điều kiện phát triển của cây sầu riêng

Để canh tác sầu riêng hiệu quả và mang lại một mùa vụ bội thu thì bà con nông dân cần hiểu rõ những điều kiện phù hợp để cây sầu riêng phát triển.

4.1 Điều kiện đất đai

Loại đất: Sầu riêng phát triển tốt nhất ở những loại đất màu mỡ, đất thịt hoặc đất pha cát, đất phù sa, đất đỏ bazan, có khả năng thoát nước tốt.

Độ pH: Sầu riêng có bộ rễ chịu mặn và chịu phèn thấp nên thích hợp trong khoảng độ pH từ 5 – 6.

4.2 Điều kiện nhiệt độ

Cây sầu riêng tại Việt Nam phù hợp với nhiệt độ không quá cao vũng như không quá thấp. Môi trường có nhiệt độ từ 22 đến 35 độ C là điều kiện lý tưởng nhất để cây sầu riêng phát triển. Ở nhiệt độ dưới 22 độ C và trên 40 độ C, sầu riêng sẽ khó ra hoa và đậu quả cũng như hạn chế khả năng phát triển của sầu riêng.

4.3 Điều kiện về độ ẩm và lượng mưa

Sầu riêng là loại cây ưa thích điều kiện khí hậu nóng ẩm khoảng 75 – 80% . Đối với giai đoạn ra hoa nhiệt độ 20 – 22 độ C, độ ẩm 50 – 60% là thích hợp nhất.

Lượng mưa phù hợp để cây sầu riêng phát triển khoảng 1.600-4.000mm/năm, nhưng tốt nhất là 2.000mm/năm. Thế nhưng, bà con nông dân không nên để nước đọng ở gốc tiêu vì dễ gây thối rễ.

4.4 Điều kiện ánh sáng

Giai đoạn cây con: cây sầu riêng hầu hết không cần quá nhiều ánh sáng và ưa thích bóng râm để hạn chế tình trạng thoát hơi nước ảnh hưởng đến lá non.

Giai đoạn cây trưởng thành: Cây cần nhiều ánh sáng để tiến hành quang hợp trao đổi chất. Đặc biệt là trợ giúp cho quá trình ra hoa kết quả được thuận lợi nhằm gia tăng sản lượng.

5. Kỹ thuật chăm sóc sầu riêng đạt năng suất cao

Giai đoạn cây mới trồng: Đâu là giai đoạn cây được 1 -3 năm tuổi nên cần kỹ để giúp câu khỏe mạnh phát triển tốt trong các giai đoạn sau này

• Tuới nước: Nên tưới lượng nước vừa đủ để tạo độ ẩm cho đất. Đặc biệt, vào mùa khô nên tưới tần suất từ 7-10 ngày/lần (phủ thêm rơm rạ, vỏ trấu,… để tăng khả năng giữ ẩm cho đất và rễ cây). Ở khu vực ở vùng núi cao nên đánh bồn xung quanh gốc, nhằm giúp quá trình tưới tiêu và giữ nước thấm vào đất thực hiện dễ dàng hơn.
• Bón phân: Đào rãnh bón phân theo chiều của tán cây. Bổ sung phân chuồng và phân đa lượng NPK với hàm lượng tỷ lệ N (đạm) và P (lân) cao giúp kích rễ và phát triển cành. Bà con có thể bổ sung sản phẩm phân NPK 30-10-10 và NPK 20-20-20
• Cắt tỉa: Loại bỏ cắt tỉa các cành sâu bệnh, cành thừa, cành không có khả năng cho trái hoặc chậm phát triển,…

Giai đoạn kết hoa: Cây sầu riêng trong giai đoạn này cần nhiều dinh dưỡng để hình thành hạt phấn. 

• Bón phân: Sử dụng phân bón qua lá Thúy Sính 23 và Thủy Sính 25 giúp kích thích mầm hoa ra hoa đồng loạt, mập bông, tăng sức sống hạt phấn. 
• Tưới nước: Không cần tưới quá nhiều nước chỉ cần tưới vừa đủ nhưng vẫn đảm bảo độ ẩm đất không quá khô
• Cắt tỉa: Loại bỏ bớt những hoa ra có tỷ lệ kết trái kém, nằm ở những vị trí không cần thiết. Và không nên để quá 10 bông cho một chùm hoa

Giai đoạn nuôi quả: Đây là giai đoạn cần được chăm sóc đặc biệt để đảm bảo năng suất thu hoạch

• Bón phân: Tăng lượng K (Kali) trong phân (NPK 12-12-36) lên cao để tăng chất lượng quả. Hạn chế dùng kali đỏ vì dễ gây sượng trái.
• Cắt tỉa cành: Hãm đọt cây khi đạt chiều cao 7-10m. Khi quả được 3-4 tuần tỉa bỏ những quả méo, sâu bệnh (để lại 6-8 quả/chùm). Quả được 8 tuần loại bỏ quả cong vẹo, dị dạng (để lại 3-4 quả/chùm). Quả được 10 tuần chỉ cắt tỉa những quả có hình dạn không đạt chuẩn.
• Tưới nước: Không cần tưới quá nhiều nước chỉ cần tưới vừa đủ

Với những kiến thức tổng quan về cây sầu riêng cũng như kinh nghiệm trồng, hy vọng bài viết này mang lại kiến thức hữu ích cho bà con đang có dự định canh tác loại cây này. Tuy nhiên để đạt năng suất cao và an toàn trong trồng trọt, chúng tôi khuyến cáo bà con cần tham khảo ý kiến của các chuyên gia trong lĩnh vực cây trồng để được tư vấn và hỗ trợ.