Nấm Sclerotinia sclerotiorum: Loại nấm nguy hiểm cho nhiều loại cây trồng

Bạn có đang đau đầu khi vườn xanh mướt bỗng nhiên xuất hiện những đốm trắng mềm nhũn, cây héo rũ mà không rõ nguyên nhân? Đó có thể là dấu hiệu của nấm Sclerotinia sclerotiorum. Vậy làm sao để nhận biết sớm bệnh do nấm Sclerotinia sclerotiorum gây ra? Có những phương pháp nào giúp phòng trừ hiệu quả, bảo vệ cây trồng và tránh tổn thất kinh tế? Cùng Thủy Sinh tìm hiểu chi tiết thông qua bài viết này nhé! 

1. Giới thiệu về nấm Sclerotinia sclerotiorum.

Nấm Sclerotinia sclerotiorum là một loại nấm gây bệnh phổ biến trên nhiều loại cây trồng, còn được gọi là nấm mốc trắng hoặc bệnh thối hạch (Sclerotinia stem rot). Đây là một trong những tác nhân gây bệnh nghiêm trọng nhất trên cây trồng nông nghiệp, đặc biệt là cây họ đậu, rau màu, cây lấy dầu (như cải dầu) và nhiều loại cây ăn quả.

Đặc điểm sinh trưởng của nấm Sclerotinia sclerotiorum:

• Hạch nấm (Sclerotia): Nấm hình thành các hạch nấm màu đen, cứng, có hình dạng bất định trên mô cây bị nhiễm. Đây là cấu trúc giúp nấm tồn tại trong điều kiện bất lợi và có thể tồn tại trong đất qua thời gian dài.
• Sợi nấm (Mycelium): Trong điều kiện ẩm ướt, sợi nấm màu trắng phát triển mạnh mẽ trên bề mặt mô cây bị nhiễm, tạo nên lớp mốc trắng đặc trưng.

Điều kiện phát triển của nấm Sclerotinia sclerotiorum:

• Nhiệt độ: Nấm phát triển tốt trong khoảng nhiệt độ từ 15°C đến 25°C..
• Độ ẩm: Độ ẩm cao từ 90% trở lên là  điều kiện thuận lợi cho nấm phát triển và lây lan.
• pH đất: Nấm có khả năng sinh trưởng trong môi trường đất có pH từ 5,0 đến 8,0, với pH tối ưu từ 5,0 đến 6,0
• Mật độ cây trồng; Trồng cây với mật độ quá dày làm giảm lưu thông không khí và tăng độ ẩm trong tán lá, tạo điều kiện cho nấm phát triển

2. Cơ chế gây hại cho cây trồng của nấm Sclerotinia sclerotiorum

Xâm nhập và lây nhiễm:

• Nấm tồn tại trong đất dưới dạng hạch nấm (sclerotia) không hoạt động. Khi gặp điều kiện thuận lợi về độ ẩm và nhiệt độ, hạch nấm nảy mầm, tạo ra quả thể đĩa (apothecia) giải phóng bào tử túi.
• Bào tử túi lây nhiễm lên các bộ phận của cây tiếp xúc hoặc gần mặt đất, đặc biệt là lá và thân. Sự phát triển ban đầu đòi hỏi lá ẩm ướt trong vài giờ và nhiệt độ từ 15 đến 24°C.

Phát triển sợi nấm và phá hủy mô:

• Sau khi xâm nhập, nấm phát triển sợi nấm màu trắng trên bề mặt và bên trong mô thực vật, tiết ra enzyme phân hủy thành tế bào, dẫn đến thối rữa các bộ phận như lá, thân và quả.
• Quá trình này gây ra các vết thối màu trắng trên lá, thân và quả, làm giảm năng suất và chất lượng nông sản.

Hình thành hạch nấm:

• Trong quá trình phát triển, nấm tạo ra các hạch nấm màu đen trên thân và lá của cây bị nhiễm. Hạch nấm này có thể tồn tại trong đất trong thời gian dài, lên đến 5 năm hoặc hơn, trước khi cây chủ xuất hiện.
• Hạch nấm là nguồn lây nhiễm cho các vụ mùa tiếp theo, đặc biệt khi điều kiện môi trường thuận lợi cho nấm phát triển.

3. Triệu chứng gây hại trên cây trồng của nấm Sclerotinia sclerotiorum

Nấm Sclerotinia sclerotiorum gây ra bệnh thối thân và mốc trắng trên nhiều loại cây trồng, bao gồm rau màu, cây họ đậu và cây công nghiệp. Các triệu chứng gây hại của nấm này trên cây trồng thường biểu hiện như sau:

• Trên thân và cành:
  • Xuất hiện các vết bệnh có hình dạng không đều, ban đầu có màu xanh xám hoặc nâu nhạt, sau đó chuyển sang màu nâu đậm.
  • Các vết bệnh này thường có bề mặt ẩm ướt, sau đó khô lại và có thể nứt ra.
  • Khi điều kiện ẩm ướt, trên bề mặt vết bệnh thường xuất hiện lớp nấm mốc màu trắng như bông, đây là sợi nấm của Sclerotinia sclerotiorum.
  • Bên trong lớp nấm mốc trắng này, có thể thấy các hạch nấm màu đen, kích thước từ 2-10 mm, đây là đặc điểm nhận dạng quan trọng của bệnh.
• Trên lá:
  • Ban đầu, xuất hiện các đốm nhỏ màu xanh xám hoặc nâu nhạt, thường ở gần gân lá hoặc mép lá.
  • Các đốm này mở rộng, liên kết với nhau tạo thành các mảng lớn, làm cho lá bị héo và chết.
  • Trong điều kiện ẩm ướt, mặt dưới của lá cũng có thể xuất hiện lớp nấm mốc trắng và hạch nấm như trên thân.
• Trên quả:
  • Quả bị nhiễm bệnh thường xuất hiện các vết thối mềm, ẩm ướt, ban đầu có màu nâu nhạt, sau đó chuyển sang nâu đậm.
  • Bề mặt vết bệnh có thể được bao phủ bởi lớp nấm mốc trắng và hạch nấm màu đen.
  • Quả bị nhiễm bệnh thường rụng sớm, ảnh hưởng đến năng suất và chất lượng sản phẩm.

4. Phương pháp phòng ngừa và kiểm soát nấm Sclerotinia sclerotiorum

4.1 Biện pháp hóa học

Sử dụng thuốc trừ nấm là phương pháp hiệu quả khi bệnh đã xuất hiện. Tuy nhiên, cần áp dụng đúng thời điểm, đúng liều lượng và luân phiên hoạt chất để hạn chế tình trạng kháng thuốc của nấm.

Một số hoạt chất và sản phẩm đặc trị hiệu quả trong kiểm soát Sclerotinia sclerotiorum gồm:

• Difenoconazole + Propiconazole + Tebuconazole (có trong sản phẩm Amicol 360 EC) – Đây là nhóm thuốc trừ nấm thuộc nhóm triazole, có cơ chế hoạt động ức chế enzyme quan trọng trong quá trình tổng hợp ergosterol của nấm khiến nấm không thể phát triển, sợi nấm bị phá hủy, giúp kiểm soát hiệu quả nấm Sclerotinia sclerotiorum.
• Hexaconazole (có trong sản phẩm JAPA VIL 110 SC) có tác dụng xuyên thấu và lưu dẫn mạnh, ức chế sinh tổng hợp ergosterol, khiến nấm không thể tạo màng tế bào mới, làm chậm quá trình sinh trưởng và tiêu diệt nấm. Thuốc này đặc biệt hiệu quả trong việc ngăn chặn sự phát triển của hạch nấm (sclerotia), từ đó hạn chế nguồn lây bệnh trong đất.

Lưu ý khi sử dụng:

• Áp dụng ngay khi có dấu hiệu đầu tiên của bệnh để đạt hiệu quả tối đa.
• Phun thuốc theo nguyên tắc luân phiên hoạt chất để tránh hiện tượng nấm kháng thuốc.
• Không lạm dụng thuốc – nên kết hợp với biện pháp sinh học và canh tác để giảm dư lượng hóa chất trong đất và trên nông sản.

4.3 Biện pháp canh tác kiểm soát nấm Sclerotinia sclerotiorum

Điều chỉnh phương pháp canh tác là cách giảm nguy cơ bùng phát bệnh ngay từ đầu. Dưới đây là một số biện pháp quan trọng:

• Quản lý độ ẩm: Tránh tưới nước quá nhiều vào buổi chiều tối, vì độ ẩm cao là điều kiện lý tưởng cho nấm phát triển. Nên tưới vào buổi sáng để cây có thời gian khô ráo, giảm khả năng nhiễm bệnh.
• Dọn dẹp tàn dư thực vật: Thu gom tàn dư cây trồng sau mỗi vụ mùa để hạn chế nguồn bệnh từ vụ trước. Hạch nấm có thể tồn tại trong tàn dư từ 3-5 năm, nên cần loại bỏ và xử lý triệt để.
• Bổ sung nấm đối kháng Trichoderma spp.: Giúp ức chế sự phát triển của hạch nấm, làm giảm khả năng lây nhiễm trong đất.
• Kiểm soát cỏ dại: Loại bỏ cỏ dại trong và xung quanh đồng ruộng để giảm nguồn bệnh và tăng cường sức đề kháng cho cây trồng
• Trồng với mật độ hợp lý : Trồng cây với khoảng cách phù hợp để tạo sự thông thoáng, giảm độ ẩm trong tán cây.
• Luân canh cây trồng: Tránh trồng các cây dễ bị nhiễm bệnh liên tiếp nhau trên cùng một đất để giảm thiểu sự tích tụ của nấm trong đất

Hy vọng qua bài viết này, bạn đã hiểu rõ về nấm Sclerotinia sclerotiorum cũng như cách nhận biết, phòng ngừa cũng như kiểm soát bệnh hiệu quả. Đừng quên thường xuyên theo dõi vườn cây để phát hiện kịp thời các dấu hiệu bệnh, giúp công việc canh tác trở nên hiệu quả hơn. Chúc bạn có những vụ mùa bội thu và thành công!