Phân lân là gì? 4 lợi ích thần kỳ đối với cây trồng

Phân lân là chất dinh dưỡng thiết yếu quyết định năng suất cây trồng. Neesy cây trồng thiếu lân sẽ làm giảm 30 – 40% năng suất. Vậy tại sao phân lân lại quan trọng đến vậy và nó mang lại những lợi ích gì cho cây trồng? Trong bài viết này, Thủy Sính sẽ giới thiệu tầm quan trọng của phân lân, các loại phân lân phổ biến, và cách sử dụng chúng sao cho hiệu quả nhất để cây trồng phát triển tối ưu

1. Phân Lân Là Gì

Phân lân là một dạng phân bón vô cơ, không thể thiếu trong nông nghiệp. Nguyên tố dinh dưỡng chính của loại phân này là photpho (P) được cây trồng hấp thụ dưới dạng ion photphat(PO4)3-. Loại phân này có khả năng thúc đẩy quá trình sinh trưởng và chuyển hóa năng lượng giúp cây phát triển khỏe mạnh.

2. Vai Trò của Phân Lân trong Sự Phát Triển của Cây Trồng

Phân lân đóng vai trò thiết yếu trong từng giai đoạn sinh trưởng của cây trồng. Khi được cung cấp đầy đủ, phân lân không chỉ giúp cây trồng phát triển mạnh mẽ mà còn tăng sức đề kháng, nâng cao chất lượng và năng suất nông sản.

• Thúc đẩy phát triển rễ: Phân lân kích thích cây trồng phát triển rễ tơ, rễ cám, giúp cây hấp thu dinh dưỡng và nước một cách hiệu quả cũng như giúp cây ổn định hơn trước các tác động từ môi trường.
• Hỗ trợ quá trình ra hoa và đậu trái: Trong giai đoạn ra hoa và đậu trái, phân lân giúp tạo nên nhân tế bào, tác động trực tiếp đến quá trình hình thành hoạt chất tạo mầm hoa, đẻ nhánh, phân cành và tăng tỷ lệ đậu trái và chất lượng quả thu hoạch.
• Giảm thiểu tác hại của việc bón thừa đạm: Photpho giúp cân bằng quá trình hấp thu giữa đạm và các dưỡng chất khác, tránh hiện tượng giảm chất lượng nông sản khi bón quá nhiều đạm.
• Tăng cường quá trình vận chuyển và tích lũy đường, tinh bột: Phân lân góp phần vào việc chuyển hóa đường và tinh bột trong cây, giúp tăng độ ngọt và hương vị của trái cây.
• Giảm tình trạng stress của cây: Phân lân giúp cây tăng cường sức đề kháng, đặc biệt trong các giai đoạn cây phải chịu các yếu tố bất lợi như hạn hán, nhiệt độ cao hoặc thay đổi môi trường đột ngột. Cây được cung cấp đầy đủ photpho có khả năng thích nghi tốt hơn, ít bị “stress” và giảm nguy cơ ngừng phát triển.

3. Các Loại Phân Lân Phổ Biến 

Trên thị trường hiện nay, phân lân được chia thành hai loại chính là phân lân tự nhiên và phân lân chế biến. Mỗi loại có đặc điểm và công dụng riêng, phù hợp với các điều kiện đất đai và loại cây trồng khác nhau.

Phân Lân Tự Nhiên

• Apatit: Đây là loại khoáng tự nhiên chứa photpho, với hàm lượng P2O5 khoảng 30-32%. Apatit có tính chất chậm tan, giúp cung cấp dưỡng chất từ từ cho cây trồng. Loại phân này phù hợp cho đất chua hoặc đất phèn, nghèo lân.
• Phosphorit: Phosphorit là một dạng khoáng photpho khác, nhưng hàm lượng P2O5 thấp hơn so với Apatit, chỉ khoảng 8-12%. Loại phân này là loại phân khô, dạng  bột thường được sử dụng cho đất phèn, đất chua.

Phân Lân Chế Biến

• Supe Lân (Superphosphate): Loại phân này có 2 nhóm chính supe lân đơn và supe lân kép. Thành phần chính Ca(H2PO4)2, dễ tan trong nước, nên cây trồng có thể hấp thu nhanh chóng. Loại phân này thích hợp  để bón lót, bón thúc cho nhiều loại cây trồng. 
• Phân Lân Nung Chảy: Chứa khoảng 15-18% P2O5 cùng với nhiều khoáng chất vi lượng khác như Ca(PO4)2, phân lân nung chảy có tính kiềm, màu  trắng xám, xanh xám phù hợp cho đất chua. Đây là loại phân rất tốt cho các cây dài ngày, như cây ăn trái và cây công nghiệp.
• Phân Monoamoni Photphat (MAP): MAP chứa hàm lượng P2O5 cao, từ 48-61%, và một tỷ lệ nhỏ nitrogen (N), giúp cây trồng phát triển đồng thời cả hệ rễ và thân lá. Loại phân này rất dễ tan, phù hợp để bón lót và bón thúc cho nhiều loại cây trồng khác nhau.
• Phân Diamoni Photphat (DAP): DAP có hàm lượng P2O5 cao, khoảng 46%, và chứa một lượng nitrogen lớn hơn so với MAP. Loại phân này cung cấp đồng thời hai yếu tố dinh dưỡng chính cho cây và thích hợp cho đất trung tính hoặc kiềm, giúp cây trồng phát triển toàn diện.

4. Biểu hiện thừa và thiếu lân của cây trồng

Cây trồng khi hấp thụ không đủ hoặc dư thừa phân lân cũng gây ra nhiều tác động tiêu cực đối với cây trồng. Nhận biết sớm các dấu hiệu này giúp nông dân điều chỉnh lượng phân bón phù hợp, đảm bảo cây phát triển khỏe mạnh và đạt năng suất cao.

4.1 Biểu Hiện Thiếu Lân ở Cây Trồng

• Lá chuyển màu tím hoặc đỏ sẫm: Đây là dấu hiệu dễ nhận biết nhất khi cây thiếu lân. Lá cây, đặc biệt là lá già ở phía dưới, có xu hướng chuyển từ xanh đậm sang tím hoặc đỏ dọc từ mép lá vào. Điều này xảy ra do sự cản trở trong quá trình quang hợp, ảnh hưởng đến khả năng tổng hợp diệp lục của cây.
• Cây phát triển chậm và còi cọc: Thiếu lân làm cây trồng sinh trưởng chậm, bộ rễ kém phát triển, rễ cây ngắn và yếu khiến cây dễ bị đổ ngã, giảm khả năng chống chịu với thời tiết bất lợi và bệnh hại.
• Giảm khả năng ra hoa, đậu trái: Lân là yếu tố quyết định trong quá trình tổng hợp chất bột. Thiếu lân khiến cây trồng cho ít hoa, khó đậu quả, quả chín chậm và dễ bị nhiễm bệnh. Bà con dễ thấy hiện tượng này trên các loại cây ăn trái và cây trồng lương thực.
• Lá nhỏ, mỏng và dễ rụng: Thiếu lân cản trở quá trình tổng hợp protein, làm cho lá cây trở nên nhỏ, hẹp và dựng đứng, dễ bị rụng sớm làm cây yếu đi và giảm năng suất nghiêm trọng.

4.2 Biểu Hiện Thừa Lân ở Cây Trồng

• Ức chế sự hấp thu vi chất dinh dưỡng khác: Khi cây trồng thừa lân, các chất như kẽm, sắt, và đồng không được hấp thu đầy đủ. Điều này gây ra hiện tượng thiếu vi chất, làm cây suy yếu và kém năng suất.
• Quả chín sớm, sinh trưởng bất thường: Thừa lân khiến quả chín quá nhanh, ảnh hưởng đến chất lượng thu hoạch. Cây trồng trong tình trạng này dễ bị “stress” và khó phát triển đồng đều.
• Giảm sức đề kháng và dễ mắc bệnh: Thừa lân gây mất cân bằng dinh dưỡng, khiến cây phát triển không ổn định và dễ bị bệnh. Lá cây có thể chuyển sang màu vàng hoặc mất sức sống, gây tổn hại cho cây và làm giảm năng suất.

5. Hướng Dẫn Sử Dụng Phân Lân Hiệu Quả

Để phân lân phát huy tối đa hiệu quả và tránh tình trạng thừa hoặc thiếu lân, người nông dân cần bón phân dựa trên các yếu tố như loại đất, đặc điểm của cây trồng, và thành phần cơ giới của đất. Dưới đây là những hướng dẫn chi tiết giúp sử dụng phân lân đúng cách, đảm bảo cây trồng phát triển khỏe mạnh và cho năng suất cao.

Bón Phân Theo Loại Đất

• Đất chua: Đất chua thường làm giảm khả năng hấp thu lân của cây, do đó nên ưu tiên sử dụng các loại phân lân như phân lân nung chảy hoặc supe lân để cân bằng độ pH.
• Đất kiềm hoặc trung tính: Đối với đất kiềm, lượng lân dễ dàng hấp thu hơn. Người nông dân có thể sử dụng phân lân thông thường như supe lân hoặc MAP (monoamoni photphat) để bổ sung.

Bón Phân Theo Đặc Điểm Cây Trồng

• Cây ngắn ngày (như rau, lúa): Cây ngắn ngày cần hấp thu lân nhanh chóng. Vì vậy, supe lân hoặc DAP là lựa chọn phù hợp do đặc tính dễ tan của chúng.
• Cây dài ngày (như cây ăn trái, cây công nghiệp): Các loại cây này yêu cầu lượng lân được cung cấp đều đặn và bền vững. Phân lân nung chảy hoặc apatit thích hợp để cây hấp thụ lâu dài và phát triển ổn định.

Bón Phân Theo Thành Phần Cơ Giới Của Đất

• Đất cát: Đất cát không giữ được phân lân lâu, do đó cần bón phân lân thành nhiều lần với liều lượng nhỏ để tránh thất thoát.
• Đất thịt và đất sét: Đất này giữ lân tốt hơn, có thể bón một lần với liều lượng vừa đủ vào đầu vụ hoặc bón lót trước khi trồng.

Kết Hợp Phân Lân Với Các Loại Phân Khác

• Kết hợp với phân đạm: Đối với các loại cây cần đồng thời cả đạm và lân, như lúa hoặc ngô, DAP là lựa chọn hợp lý vì cung cấp cả hai chất dinh dưỡng này.
• Kết hợp với phân hữu cơ: Bón lân cùng phân hữu cơ không chỉ cung cấp dưỡng chất mà còn cải thiện cấu trúc đất, giúp cây trồng hấp thu dinh dưỡng tốt hơn và giảm thất thoát phân bón.

Phân lân là loại phân hóa học cần thiết cho sự phát triển của cây trồng, nhưng nếu lạm dụng sẽ dẫn đến nguy cơ tích lũy hóa chất trong đất, làm mất cân bằng hệ sinh thái và ảnh hưởng đến chất lượng đất trồng trọt. Để đảm bảo sự phát triển bền vững, bà con nông dân nên kết hợp phân lân với các loại phân sinh học, vừa giúp cây trồng hấp thụ tốt dinh dưỡng, vừa cải thiện chất lượng đất nhờ các vi sinh vật có lợi.

Phân lân đóng vai trò quan trọng và không thể thiếu trong canh tác nông nghiệp, giúp cây trồng phát triển toàn diện Bằng cách áp dụng các biện pháp bón phân lân hợp lý, bà con không chỉ tối ưu hóa năng suất cây trồng mà còn bảo vệ môi trường và đảm bảo sức khỏe đất đai về lâu dài. Hy vọng rằng với những kiến thức được chia sẻ, bà con nông dân sẽ có thể sử dụng phân lân một cách hiệu quả và bền vững, góp phần vào nền nông nghiệp phát triển ổn định và bền vững.