Chăm sóc cà phê mùa mưa tăng năng suất và chất lượng hạt

Mưa lớn làm bà con trồng cà phê lo ngại cây dễ úng rễ, nấm bệnh tấn công khiến năng suất giảm sút. Để giữ vững năng suất và chất lượng mùa vụ, cần có các kỹ thuật chăm sóc hiệu quả, đảm bảo cây cà phê khỏe mạnh. Bài viết này của Thủy Sính sẽ hướng dẫn các giải pháp Chăm sóc cà phê mùa mưa nhằm giúp bà con đối phó với những thách thức từ thời tiết, đảm bảo vườn cây phát triển bền vững và tăng thu hoạch.

1. Các vấn đề thường gặp trên cây cà phê vào mùa mưa

Mùa mưa là giai đoạn nhạy cảm cho cây cà phê, tiềm ẩn nhiều thách thức ảnh hưởng đến năng suất và chất lượng hạt. Cụ thể, cây cà phê thường đối mặt với một số vấn đề chính như:

• Ngập úng: Lượng mưa lớn dễ gây ngập úng đất, làm rễ cây thiếu oxy và gây ngạt rễ. Đây là môi trường thuận lợi cho nấm bệnh phát triển, gây chết cây và giảm năng suất.
• Bệnh hại do nấm và vi khuẩn: Độ ẩm cao trong mùa mưa tạo điều kiện cho các loại nấm như nấm hồng, nấm Phytophthora và vi khuẩn gây bệnh thối rễ, vàng lá phát triển nhanh chóng, khiến cây cà phê yếu đi và dễ bị tổn thương.
• Sâu bệnh phát triển mạnh: Một số loại sâu như bọ xít, bọ trĩ và rệp vảy đen phát triển nhanh trong điều kiện ẩm ướt, tấn công lá, hoa và quả non, gây ảnh hưởng đến quá trình hình thành trái.
• Rửa trôi dinh dưỡng: Mưa lớn thường cuốn trôi các chất dinh dưỡng trên bề mặt đất, khiến cây thiếu hụt các chất cần thiết như đạm, kali, và canxi. Thiếu hụt dinh dưỡng làm cây suy yếu, ảnh hưởng đến năng suất và chất lượng trái.

2. Các yếu tố cần thiết khi chăm sóc cà phê mùa mưa

Trong mùa mưa, cây cà phê cần được cung cấp đầy đủ các yếu tố cần thiết để duy trì sức khỏe và phát triển ổn định. Dưới đây là những yếu tố quan trọng nhất khi chăm sóc cà phê mùa mưa:

• Thoát nước tốt: Hệ thống thoát nước hiệu quả giúp tránh tình trạng ngập úng, giảm thiểu nguy cơ ngạt rễ và các bệnh do nấm. Đào rãnh thoát nước quanh gốc và sử dụng đất tơi xốp có khả năng thấm nước tốt là biện pháp hữu ích.
• Dinh dưỡng cân đối: Mặc dù mùa mưa có thể rửa trôi một phần dinh dưỡng, nhưng việc bổ sung đạm, kali và các nguyên tố vi lượng như kẽm, canxi và magie là cần thiết để duy trì năng lượng và sức đề kháng cho cây. 
• Phòng ngừa sâu bệnh: Ở giai đoạn mùa mưa, phòng bệnh hiệu quả bao gồm cả việc tỉa cành, loại bỏ lá chết và các biện pháp ngăn ngừa sâu bệnh xâm nhập. Sử dụng thuốc phòng trừ nấm bệnh và sâu hại an toàn, thân thiện với môi trường sẽ giảm nguy cơ lây lan và tăng sức đề kháng cho cây.

3. Biện pháp kỹ thuật chăm sóc cây cà phê trong mùa mưa

Để cây cà phê phát triển khỏe mạnh và đạt năng suất cao trong mùa mưa, người trồng cần áp dụng các biện pháp kỹ thuật chăm sóc hiệu quả. Dưới đây là các phương pháp chủ yếu:

3.1 Tỉa cành

Rong chăm sóc cà phê mùa mưa, tỉa cành là kỹ thuật quan trọng giúp cây cà phê phát triển tốt và hạn chế sâu bệnh. Việc tỉa cành đúng kỹ thuật giúp cây thông thoáng, giảm độ ẩm và tạo điều kiện tốt cho ánh sáng và không khí lưu thông.

• Thời điểm tỉa cành: Giữa mùa mưa (tháng 6 – 7), khi cây đã phục hồi và đang trong giai đoạn nuôi trái, để cây tập trung dinh dưỡng vào các nhánh chính khỏe mạnh.
• Những cành cần cắt bỏ:
  • Cành khô, già cỗi hoặc sâu bệnh: Những cành này không còn khả năng phát triển hoặc cho quả, cần loại bỏ ngay để hạn chế sâu bệnh.
  • Cành thứ cấp mọc vào trong tán: Những cành này cản trở ánh sáng vào tán cây, ảnh hưởng tới quá trình tạo hình và thu hoạch. Loại bỏ cành này giúp ánh sáng chiếu vào bên trong, giữ cho vườn cây thông thoáng.
  • Cành mọc thẳng đứng hoặc chùm: Các cành mọc hướng lên trên, hoặc mọc thành chùm cần được loại bỏ để cây tập trung phát triển những cành mang trái tốt.
  • Cành già vẫn còn khả năng cho trái: Đối với các cành này, chỉ cần cắt ngắn để cây dồn dinh dưỡng vào những cành thứ cấp bên trong, giúp nâng cao năng suất và chất lượng quả.
• Kỹ thuật cắt tỉa:
  • Khi cắt không nên cắt quá sát gốc cành mà cách khoảng 2-3 cm để cây mau lành.
  • Sử dụng kéo tỉa sạch, không nhiễm mầm bệnh, tránh dùng kéo vừa cắt cành từ cây bị sâu bệnh để hạn chế lây lan bệnh hại.

3.2 Đánh chồi vượt cho cây

Các chồi vượt phát triển từ gốc hoặc từ các mắt ngủ trên thân cây. Nếu không được loại bỏ kịp thời, chúng sẽ phát triển nhanh chóng, cạnh tranh dinh dưỡng với cành chính và ảnh hưởng đến năng suất lẫn chất lượng hạt cà phê..

• Tần suất đánh chồi: Trung bình mỗi tháng thực hiện đánh chồi một lần trong mùa mưa, đảm bảo kịp thời loại bỏ các chồi mới mọc quá nhanh.
• Kỹ thuật đánh chồi:
  • Loại bỏ các cành tăm, cành nhớt mọc quá dày ở một vị trí đốt cành, đặc biệt trên đỉnh tán để ánh sáng lọt vào tán cây.
  • Ở mỗi vị trí đốt cành, chỉ nên để lại tối đa ba cành dự trữ, hạn chế tình trạng cành mọc quá dày làm giảm hiệu quả quang hợp và gây cản trở quá trình chăm sóc.
  • Loại bỏ các cành thứ cấp mọc dày trên đỉnh tán tạo điều kiện để ánh sáng lọt vào bộ tán cà phê
  • Sử dụng kéo sắc, sạch để cắt nhẹ nhàng sát gốc chồi, tránh gây tổn thương cho thân cây và phòng tránh lây lan sâu bệnh.

3.3 Đào rãnh

Đào rãnh là một phương pháp quan trọng để đảm bảo hệ thống thoát nước hiệu quả, ngăn ngừa ngập úng và bảo vệ bộ rễ cho cà phê mùa mưa. 

• Thời điểm thực hiện: Việc tạo bồn hoặc đào rãnh có thể thực hiện từ sau khi bón phân đợt một (khoảng 20 ngày sau) cho đến trước khi kết thúc mùa mưa 1,5 – 2 tháng.
• Kỹ thuật đào rãnh:
  • Đào rãnh quanh gốc: Đào rãnh sâu 30 cm, dài 1 m, rộng 20-25 cm dọc theo mép trong của bồn cà phê, mỗi gốc cây cà phê đào 1-2 rãnh. Thu gom toàn bộ cỏ, rác, và phân chuồng (nếu có) trên khu vực trồng được cho vào rãnh và lấp đất lại, giúp bổ sung hữu cơ cho cây.
  • Sử dụng máy cày tời: Có thể dùng máy cày tời để cày rãnh giữa các hàng cà phê với độ sâu 50 cm. Quy trình này thường cày một hàng và để lại một hàng trống, sau đó luân phiên cày hàng còn lại để hạn chế làm tổn thương bộ rễ. 

3.4 Làm cỏ

Việc loại bỏ cỏ dại giúp vườn cây thông thoáng, giảm nguy cơ phát sinh sâu bệnh gây hại và cạnh tranh chất dinh dưỡng trực tiếp với cây trồng.

• Thời điểm làm cỏ:
  • Nên làm cỏ vào đầu mùa mưa và duy trì đều đặn trong suốt mùa để kiểm soát sự phát triển của cỏ dại. Thực hiện làm cỏ định kỳ, ít nhất mỗi tháng một lần, giúp hạn chế tối đa tình trạng cỏ dại phát triển trở lại.
• Phương pháp làm cỏ:
  • Làm cỏ thủ công: Dùng cuốc hoặc dụng cụ cầm tay để nhổ cỏ xung quanh gốc cà phê, giữ cho khu vực này luôn thông thoáng. Phương pháp này phù hợp với vườn nhỏ hoặc những khu vực khó tiếp cận.
  • Sử dụng máy cắt cỏ: Với những vườn cà phê diện tích lớn, việc dùng máy cắt cỏ giúp tiết kiệm thời gian và công sức, đồng thời đạt hiệu quả cao trong việc kiểm soát cỏ dại.

3.5 Bón phân

Trong mùa mưa, cây cà phê cần bổ sung dinh dưỡng kịp thời để phát triển khỏe mạnh, tăng khả năng chống chịu và đạt năng suất cao. Việc bón phân cần thực hiện đúng thời điểm và đúng loại phân bón để đạt hiệu quả tối ưu.

• Lần 1: Đầu mùa mưa (tháng 4 – 5)
  • Loại phân: Sử dụng phân NPK có tỷ lệ 20-20-20 hoặc 30-10-10, kết hợp với humic fulvic để tăng cường hệ rễ và khả năng hấp thu dinh dưỡng. Giai đoạn này cây cà phê đang cần bổ sung chất dinh dưỡng giúp cây phục hồi nhanh sau mùa khô, tăng cường sinh trưởng rễ và lá non, hỗ trợ ra hoa và đậu trái.

• Lần 2: Giữa mùa mưa (tháng 7 – 8)
  • Loại phân: Tiếp tục bón phân NPK 20-20-20 để duy trì lượng dinh dưỡng cân bằng cho cây.
  • Công dụng: Giữa mùa mưa là thời điểm cây cà phê đang trong giai đoạn giai đoạn tích lũy dinh dưỡng, hình thành hạch nhân, việc bổ sung phân bón với tỷ lệ đạm, lân, và kali cân bằng sẽ hỗ trợ trái phát triển đều, tăng cường khả năng chống chịu sâu bệnh.

• Lần 3: Cuối mùa mưa (tháng 9 – 10)
  • Loại phân: Sử dụng NPK 15-5-25 hoặc NPK 12-12-36. Cuối mùa mưa, cây cà phê cần tăng cường kali để  chắc nhân, màu sắc đẹp, chất lượng tốt và chín đồng đều. 

• Kỹ thuật bón phân:
  • Phân bón cần được rải đều quanh tán cây, cách gốc khoảng 20-30 cm để tránh tổn thương rễ. Sau khi rải phân, bà con nên kết hợp với việc làm cỏ, xới nhẹ đất để phân dễ thấm vào rễ cây.
  • Tránh bón vào những ngày mưa to để hạn chế việc phân bón bị rửa trôi và giảm hiệu quả hấp thu.

3.6 Tạo hình, sửa cành

Việc tạo hình và sửa cành giúp cây cà phê phát triển cân đối, tối ưu khả năng hấp thu ánh sáng và thông thoáng trong tán cây, tạo điều kiện cho cây sinh trưởng mạnh mẽ và đạt năng suất cao.

• Đối với vườn cà phê đầu thời kỳ kinh doanh: Khi cây còn thấp, bắt đầu nuôi tầng thứ hai từ đầu mùa mưa, để lại một chồi vượt phát triển cách điểm hãm ngọn lần đầu 10 cm. Khi cây cao đến 1,6 m so với mặt đất, tiến hành hãm ngọn lần thứ hai và duy trì ở độ cao này trong suốt chu kỳ kinh doanh. Sau khi hãm ngọn, cần thường xuyên vặt bỏ các chồi vượt mọc nhanh ở ngọn.
• Đối với vườn cà phê kinh doanh lâu năm:
  • Sau thu hoạch: Tiến hành cắt cành chính, loại bỏ các cành già cỗi, khô, yếu, bị sâu bệnh và cành vô hiệu để cây không lãng phí dinh dưỡng.
  • Đầu mùa mưa: Cắt tỉa nhẹ các cành khô, cành vô hiệu mới phát sinh trong mùa khô.
  • Tháng 8-9 (giai đoạn quả lớn): Thực hiện sửa cành lần cuối trong năm, tập trung vào các cành thứ cấp quá rậm rạp, cành yếu hoặc bị vống. Chỉ giữ lại các cành dự trữ khỏe mạnh có lóng đốt ngắn và tiềm năng ra hoa, đậu quả tốt trong mùa khô sắp tới.

3.7 Phòng trừ sâu bệnh cà phê mùa mưa

Mùa mưa là điều kiện thuận lợi để sâu bệnh phát sinh và phát triển mạnh trên cây cà phê. Dưới đây là các loại côn trùng gây hại và nấm bệnh hại thường gặp, cùng biện pháp phòng trừ hiệu quả:

3.7.1 Phòng trừ côn trùng gây hại

Trong mùa mưa, cây cà phê dễ bị tấn công bởi các loại côn trùng gây hại phổ biến bao gồm rệp sáp (Planococcus spp.), bọ xít muỗi (Helopeltis spp.), sâu đục thân (Zeuzera coffeae), sâu đục quả (Hypothenemus hampei), bọ trĩ (Scirtothrips dorsalis) và nhện đỏ (Oligonychus coffeae). Dưới đây là những biện pháp phòng trừ hiệu quả mà bà con có thể tham khảo:

• Trị dứt điểm côn trùng:Khi dịch hại phát triển mạnh, có thể sử dụng thuốc phòng trừ côn trùng chứa hoạt chất Emamectin (có trong sản phẩm PRODIFE’S 8WG) và Dinotefuran + Pymetrozine có trong sản phẩm CHESSIN 600WP THỦY SÍNH
• Phòng trừ côn trùng gây hại: Để phòng trừ, cần vệ sinh vườn sạch sẽ, thu gom tàn dư thực vật, tỉa cành tạo độ thông thoáng và bón phân cân đối giúp cây khỏe mạnh, tăng sức đề kháng.

3.7.2 Phòng trừ nấm bệnh hại

Bên cạnh đó, nấm bệnh hại cũng thường xuyên tấn công cây cà phê trong mùa mưa, điển hình là bệnh gỉ sắt (Hemileia vastatrix), bệnh thán thư (Colletotrichum spp.), bệnh nấm hồng (Corticium salmonicolor) bệnh mốc sương (Phytophthora spp.)

• Trị dứt điểm nấm bệnh gây hại: Khi dịch hại phát triển mạnh, có thể sử dụng thuốc phòng trừ nấm bệnh chứa hoạt chất Difenoconazole (có trong sản phẩm có trong sản phẩm Amicol 360 EC – Thuỷ Sính) hoặc Mancozeb + Metalaxyl (có trong sản phẩm RILDZOMIGOL SUPER 68WG)
• Phòng trừ nấm bệnh gây hại: Để phòng trừ, cần cắt tỉa cành bị bệnh, đảm bảo hệ thống thoát nước tốt để tránh úng rễ và bón phân cân đối, bổ sung kali và canxi để tăng khả năng chống chịu. Sử dụng nấm đối kháng như Trichoderma spp. và chế phẩm sinh học Bacillus subtilis để ức chế nấm gây hại.

Chăm sóc cà phê mùa mưa đòi hỏi sự hiểu biết kỹ thuật và sự tận tâm để đảm bảo cây phát triển khỏe mạnh, không bị nấm bệnh tấn công. Với những kỹ thuật chăm sóc phù hợp, bà con có thể yên tâm vượt qua mùa mưa, chuẩn bị cho một vụ mùa bội thu và chất lượng. Nếu bà con cần tư vấn chi tiết về tình hình vườn nhà mình hãy liên lạch ngay với Thủy Sính nhé.