5 nhóm chất kích thích sinh trưởng thực vật phổ biến

Chất kích thích sinh trưởng thực vật là các hợp chất giúp điều chỉnh quá trình sinh lý của cây, nhằm tối ưu hóa năng suất và chất lượng. Chúng cải thiện sự phát triển và khả năng chống chịu của cây trước các yếu tố môi trường. Vậy chất kích thích sinh trưởng thực vật là gì và vai trò của chúng trong sản xuất nông nghiệp như thế nào? Cùng Thủy Sính tìm hiểu ngay trong bài viết dưới đây nhé

1. Tìm hiểu về chất kích thích sinh trưởng thực vật

Chất kích thích sinh trưởng thực vật, thường được gọi là hormone thực vật, là những hợp chất tự nhiên hoặc tổng hợp có khả năng điều hòa các quá trình sinh lý của cây trồng. Những chất này có thể tác động trực tiếp lên quá trình phát triển của cây, bao gồm kích thích nảy mầm, phân chia tế bào, phát triển rễ và thân, cũng như thúc đẩy quá trình ra hoa và tạo quả.

Vai trò của chất kích thích sinh trưởng thực vật:

• Tối ưu hóa sự phát triển: Chất kích thích giúp cây tăng cường khả năng sinh trưởng, phát triển nhanh và đồng đều, đặc biệt trong giai đoạn đầu.
• Kích thích ra hoa và kết trái: Một số loại chất kích thích như NAA có khả năng điều hòa quá trình ra hoa, giúp cây ra hoa nhiều hơn và tăng cường khả năng kết trái.
• Tăng khả năng chống chịu: Chất kích thích sinh trưởng giúp cây trồng tăng khả năng chống lại các tác nhân gây hại từ môi trường như nhiệt độ cao, hạn hán hay sâu bệnh.

2. 5 nhóm chất kích thích sinh trưởng thực vật phổ biến

Hiện nay, trên thị trường có nhiều loại chất kích thích sinh trưởng thực vật khác nhau, mỗi loại đều có tác dụng riêng biệt đối với quá trình phát triển của cây trồng. Dưới đây là một số loại chất kích thích phổ biến và công dụng của chúng trong nông nghiệp. 

2.1 Auxin

Auxin là một trong những hormone thực vật quan trọng nhất, có vai trò chủ yếu trong việc điều hòa sự phát triển của cây, đặc biệt là quá trình phát triển rễ và thân cây, tạo ra ưu thế ngọn, tính hướng của thực vật và tạo quả không hạt. Các loại auxin phổ biến như IAA, IBA và NAA đều được ứng dụng rộng rãi trong canh tác nông nghiệp để tăng cường hiệu quả sản xuất.

2.1.1 Auxin IAA (Indole Acetic Acid)

IAA là loại auxin tự nhiên phổ biến nhất, đóng vai trò quan trọng trong việc kéo dài tế bào, phân chia tế bào và điều chỉnh hướng phát triển của cây. Hoạt chất này hường được sử dụng để kích thích sự phát triển của rễ, đặc biệt là trong giai đoạn cây con, giúp cây non phát triển mạnh mẽ và tạo rễ tốt hơn. Đặc biệt hiệu quả trong canh tác cây ăn quả và rau củ.

2.1.2 Auxin IBA (Indole Butyric Acid)

IBA  thường được sử dụng để kích thích sự hình thành rễ, đặc biệt trong các kỹ thuật nhân giống bằng giâm cành của các loại cây thân gỗ, cây ăn quả và cây trồng quanh năm.

2.1.3 NAA (Naphthalene Acetic Acid)

NAA có tác dụng thúc đẩy phân chia tế bào, hình thành rễ, nhánh, lá và thúc đẩy quá trình giâm chiết  cành. Hoạt chất này thường được dùng để kích thích sự ra hoa và kết trái. Ngoài ra, nó còn giúp ngăn ngừa tình trạng rụng quả non, hình thành quả không hạt, kích thích quả và thân nhánh to khỏe giúp cải thiện chất lượng và sản lượng thu hoạch.

Bên cạnh đó, NAA rút ngắn thời gian nảy mầm của hạt giống, tăng khả năng kháng bệnh của cây con và kéo dài thời gian bảo quản quả.

2.2 Gibberellic Acid (GA3)

Gibberellic Acid (GA3) là một hormone thực vật tự nhiên có tác dụng mạnh mẽ trong việc kích thích sự phát triển của cây trồng. GA3 giúp kích thích sự phân chia và kéo dài tế bào, từ đó thúc đẩy cây tăng chiều cao, kéo dài thân, cành, rễ và lóng cây, đặc biệt hiệu quả đối với các loại cây hòa thảo như lúa và ngô. 

Ngoài ra, GA3 còn có khả năng điều chỉnh giới tính hoa và thúc đẩy ra hoa, giúp làm chậm quá trình chín của cây, giữa màu trái từ đó bảo quản trái cây tươi lâu hơn và kéo dài thời gian thu hoạch. Gibberellic Acid còn có khả năng làm giảm rụng sinh lý, giúp tôi cuống và ngăn cản sự hình thành tầng rời.

Đối với hạt và củ, nó kích thích quá trình nảy mầm và giúp hình thành quả không hạt, làm tăng năng suất cây trồng như lúa, lúa mì, ngô và rau quả. Đặc biệt, với cây lấy củ, Gibberellic Acid thúc đẩy sự phát triển của nhiều rễ củ, tăng số lượng củ trên cây và làm tăng hàm lượng tinh bột, đường trong củ, giúp cải thiện chất lượng và năng suất thu hoạch.

2.3 Cytokinin

Cytokinin là một nhóm hormone thực vật đóng vai trò quan trọng trong việc phân chia tế bào và làm chậm quá trình lão hóa của cây trồng, kích thích sự nảy mầm ở hạt và củ. Hai loại cytokinin phổ biến nhất là Zeatin và Kinetin, mỗi loại đều có những đặc tính và ứng dụng riêng biệt trong nông nghiệp.

2.3.1 Cytokinin Zeatin

Cytokinin Zeatin có khả năng thúc đẩy sự phát triển của chồi bên, kích thích sự biệt hóa tế bào, hỗ trợ quá trình nảy mầm của hạt và ngăn ngừa lão hóa lá cây, giúp lá xanh lâu hơn. Ở nồng độ nhất định, Zeatin còn có thể đánh thức chồi ngủ, giúp cây như chè, hoa lan, hoa hồng ra nhiều chồi hơn..

2.3.2 Cytokinin Kinetin

Kinetin thường được sử dụng để  thúc đẩy sự phân chia tế bào và được ứng dụng trong quy trình nuôi cấy mô, giúp kích thích sự hình thành mô sẹo (callus) và tái tạo mô chồi từ callus. Bên cạnh đó, Cytokinin Kinetin còn có khả năng đánh thức chồi ngủ trên một số loài hoa như: Hoa lan, hoa hồng, salem tím…

2.4 Brassinolide

Brassinolide là một loại hormone thực vật quan trọng, giúp tăng cường khả năng quang hợp và cải thiện sức khỏe tổng thể của cây.

• Trong giai đoạn sinh dưỡng: Brassinolide kích thích phân chia và kéo dài tế bào, làm tăng hàm lượng chất diệp lục và cải thiện quá trình quang hợp. Điều này giúp tăng cường tích lũy dinh dưỡng và thúc đẩy sự phát triển mạnh mẽ của cây.
• Trong giai đoạn sinh sản: Brassinolide làm tăng tỷ lệ nảy mầm của phấn hoa và kéo dài ống phấn, giúp tăng tỷ lệ đậu quả và cải thiện năng suất hạt. 
• Tăng khả năng chống chịu stress: Brassinolide giúp cây trồng chịu đựng tốt hơn trước các điều kiện khắc nghiệt như hạn hán, nhiệt độ thấp, từ đó tăng khả năng sinh trưởng và giảm thiểu tổn thất do môi trường bất lợi.

2.5 Nitrophenol

Nitrophenol được sử dụng trên nhiều loại cây trồng khác nhau nhờ vào những ứng dụng tuyệt vời của nó trên cây trồng.

• Kích thích hấp thụ dinh dưỡng: Nitrophenol giúp cây trồng hấp thụ nhiều loại dinh dưỡng cùng một lúc, loại bỏ sức đề kháng kém giữa các chất trong phân bón, giúp cây hấp thu hiệu quả hơn.
• Nâng cao sức sống cây trồng: Nitrophenol kích thích cây trồng phát triển mạnh,  điều chỉnh độ pH của đất để cây trồng hấp thu phân bón tốt hơn, kể cả trong các môi trường axit. Đảm bảo dinh dưỡng được cung cấp nhanh chóng và hiệu quả, đồng thời giúp cải thiện khả năng sinh trưởng tổng thể.

>>>Tìm hiểu thêm về chất điều hòa sinh trưởng trên cây trồng

3. Câu hỏi thường gặp khi sử dụng chất kích thích sinh trưởng

Chất kích thích sinh trưởng có gây hại cho sức khỏe con người không?

Theo nhiều nghiên cứu, việc sử dụng các chất kích thích sinh trưởng thực vật với liều lượng và cách thức phù hợp sẽ không gây hại cho sức khỏe con người. Các chất này, bao gồm auxin, cytokinin và gibberellic acid, đều được kiểm tra kỹ lưỡng trước khi sử dụng trong nông nghiệp. Tuy nhiên, việc lạm dụng hoặc sử dụng sai cách có thể gây tích lũy hóa chất trong sản phẩm, ảnh hưởng đến sức khỏe.

Có nên sử dụng chất kích thích sinh trưởng tự nhiên thay thế cho loại tổng hợp?

Chất kích thích sinh trưởng tự nhiên thường có ưu điểm là an toàn hơn cho môi trường và người tiêu dùng, nhưng hiệu quả có thể thấp hơn so với các loại tổng hợp.

Có thể sử dụng chất kích thích sinh trưởng cho tất cả các loại cây trồng không?

Mặc dù các chất kích thích sinh trưởng có tác dụng tốt với nhiều loại cây trồng, không phải tất cả đều phù hợp. Một số loại cây có thể không cần hoặc không phản ứng tốt với việc sử dụng các chất này, trong khi các loại cây khác như cây ăn quả, cây lương thực, và rau màu thường được hưởng lợi nhiều nhất từ việc sử dụng chúng.

Tóm lại, chất kích thích sinh trưởng thực vật đóng vai trò quan trọng trong việc nâng cao năng suất và chất lượng cây trồng. Nhưng việc lạm dụng chất kích thích sinh trưởng có thể gây phản tác dụng, làm cây suy yếu và ảnh hưởng đến môi trường. Để đạt hiệu quả tốt nhất, nông dân nên kết hợp sử dụng hợp lý với phân bón vi sinh của Thủy Sính, giúp cân bằng dinh dưỡng, tăng cường sức khỏe cây trồng và đảm bảo phát triển bền vững.